Tafseer Ya Surah Naba

عَمَّ يَتَسَاءَلُونَ ‎﴿١﴾‏ عَنِ النَّبَإِ الْعَظِيمِ ‎﴿٢﴾‏ الَّذِي هُمْ فِيهِ مُخْتَلِفُونَ ‎﴿٣﴾‏ كَلَّا سَيَعْلَمُونَ ‎﴿٤﴾‏ ثُمَّ كَلَّا سَيَعْلَمُونَ ‎﴿٥﴾‏ أَلَمْ نَجْعَلِ الْأَرْضَ مِهَادًا ‎﴿٦﴾‏ وَالْجِبَالَ أَوْتَادًا ‎﴿٧﴾‏ وَخَلَقْنَاكُمْ أَزْوَاجًا ‎﴿٨﴾‏ وَجَعَلْنَا نَوْمَكُمْ سُبَاتًا ‎﴿٩﴾‏ وَجَعَلْنَا اللَّيْلَ لِبَاسًا ‎﴿١٠﴾‏ وَجَعَلْنَا النَّهَارَ مَعَاشًا ‎﴿١١﴾‏ وَبَنَيْنَا فَوْقَكُمْ سَبْعًا شِدَادًا ‎﴿١٢﴾‏ وَجَعَلْنَا سِرَاجًا وَهَّاجًا ‎﴿١٣﴾‏ وَأَنزَلْنَا مِنَ الْمُعْصِرَاتِ مَاءً ثَجَّاجًا ‎﴿١٤﴾‏ لِّنُخْرِجَ بِهِ حَبًّا وَنَبَاتًا ‎﴿١٥﴾‏ وَجَنَّاتٍ أَلْفَافًا ‎﴿١٦﴾‏ إِنَّ يَوْمَ الْفَصْلِ كَانَ مِيقَاتًا ‎﴿١٧﴾‏ يَوْمَ يُنفَخُ فِي الصُّورِ فَتَأْتُونَ أَفْوَاجًا ‎﴿١٨﴾‏ وَفُتِحَتِ السَّمَاءُ فَكَانَتْ أَبْوَابًا ‎﴿١٩﴾‏ وَسُيِّرَتِ الْجِبَالُ فَكَانَتْ سَرَابًا ‎﴿٢٠﴾‏ إِنَّ جَهَنَّمَ كَانَتْ مِرْصَادًا ‎﴿٢١﴾‏ لِّلطَّاغِينَ مَآبًا ‎﴿٢٢﴾‏ لَّابِثِينَ فِيهَا أَحْقَابًا ‎﴿٢٣﴾‏ لَّا يَذُوقُونَ فِيهَا بَرْدًا وَلَا شَرَابًا ‎﴿٢٤﴾‏ إِلَّا حَمِيمًا وَغَسَّاقًا ‎﴿٢٥﴾‏ جَزَاءً وِفَاقًا ‎﴿٢٦﴾‏ إِنَّهُمْ كَانُوا لَا يَرْجُونَ حِسَابًا ‎﴿٢٧﴾‏ وَكَذَّبُوا بِآيَاتِنَا كِذَّابًا ‎﴿٢٨﴾‏ وَكُلَّ شَيْءٍ أَحْصَيْنَاهُ كِتَابًا ‎﴿٢٩﴾‏ فَذُوقُوا فَلَن نَّزِيدَكُمْ إِلَّا عَذَابًا ‎﴿٣٠﴾‏ إِنَّ لِلْمُتَّقِينَ مَفَازًا ‎﴿٣١﴾‏ حَدَائِقَ وَأَعْنَابًا ‎﴿٣٢﴾‏ وَكَوَاعِبَ أَتْرَابًا ‎﴿٣٣﴾‏ وَكَأْسًا دِهَاقًا ‎﴿٣٤﴾‏ لَّا يَسْمَعُونَ فِيهَا لَغْوًا وَلَا كِذَّابًا ‎﴿٣٥﴾‏ جَزَاءً مِّن رَّبِّكَ عَطَاءً حِسَابًا ‎﴿٣٦﴾‏ رَّبِّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا بَيْنَهُمَا الرَّحْمَٰنِ ۖ لَا يَمْلِكُونَ مِنْهُ خِطَابًا ‎﴿٣٧﴾‏ يَوْمَ يَقُومُ الرُّوحُ وَالْمَلَائِكَةُ صَفًّا ۖ لَّا يَتَكَلَّمُونَ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمَٰنُ وَقَالَ صَوَابًا ‎﴿٣٨﴾‏ ذَٰلِكَ الْيَوْمُ الْحَقُّ ۖ فَمَن شَاءَ اتَّخَذَ إِلَىٰ رَبِّهِ مَآبًا ‎﴿٣٩﴾‏ إِنَّا أَنذَرْنَاكُمْ عَذَابًا قَرِيبًا يَوْمَ يَنظُرُ الْمَرْءُ مَا قَدَّمَتْ يَدَاهُ وَيَقُولُ الْكَافِرُ يَا لَيْتَنِي كُنتُ تُرَابًا ‎﴿٤٠﴾‏

Kuhusu nini wanaulizana? Kuhusu tukio kubwa ambalo wanakhtalifiana? La! Hivi karibuni watakuja kujua. Tena, La! Hivi karibuni watakuja kujua. Je! Hatukuifanya ardhi kuwa kama tandiko, na milima kuwa kama vigingi? Na tumekuumbeni wawili wawili, na tukaufanya usingizi wenu kuwa mahali pa kupumzika, na tukaufanya usiku kuwa ni vazi, na tukaufanya mchana kuwa ni wa kuchumia rizki? Na tumejenga juu yenu mbingu saba zenye nguvu; na tumeiumba taa inayo ng’aa (jua), na tumeteremsha kutoka kwenye mawingu maji kwa wingi, na tukatoa humo nafaka na mimea, na mabustani yenye mimea mizuri.

Hakika siku ya uamuzi ni wakati maalumu. Siku litakapopulizwa barugumu na mtatoka kwa makundi. Na mbingu zitafunguliwa na kuwa milango. Na milima itaondolewa kutoka mahali pake (na kuwa udongo) na itakuwa kama sayari. Hakika Jahannamu ni pahali pa kuteswa. (Ni) makazi ya walio asi. Watadumu humo milele, na hawataonja humo chochote chenye ubaridi wala kinywaji isipokuwa maji ya moto yanayo chemka na usaha. (Adhabu hii) ni malipo yanayofaa (yanayolingana na dhambi zao na vitendo vyao)! Hakika wao hawakuwa wakitaraji (kukabili) hisabu. Na walizikadhibisha Ishara zetu kabisa. Na kila kitu (kutokana na vitendo vyao) tumekiandika katika kitabu. Basi onjeni (matunda na matokeo ya vitendo vyenu), wala Sisi hatutakuzidishieni ila adhabu.

Hakika waja wema wana mafanikio makubwa, mabustani na mizabibu, na wake walio lingana nao, na vikombe (vya mvinyo) vilivyojaa mpaka ukingoni. Hawatasikia humo upuuzi wala uwongo. (Fadhila hii watapata) ni malipo kutoka kwa wao – malipo yaliyokadiriwa, (kutoka kwa) Mola wa mbingu na ardhi na vilivyomo kati yake, Mwingi wa Rehma. Hakuna yoyote atakayekuwa na uwezo wa kusema Naye, siku ambayo roho (Jibril [‘Alayhis Salaam]) na Malaika watasimama safu safu. Hawatasema isipokuwa Mwingi wa Rehma (Mwenye kurehemu) Amemruhusu, na Atasema yaliyo sawa. Hiyo ndiyo Siku ya Haki, basi anayetaka ashike njia na arejee kwa Mola wake. Hakika tumekuhadharisheni adhabu inayo karibia, siku ambayo mtu atayaona yale yaliyotangulizwa na mikono yake, na kafiri atasema: Laiti ningeli kuwa udongo! (yaani. ili nisingelazimika kukabili hesabu na adhabu ya siku hii.)”

عَمَّ يَتَسَاءَلُونَ ‎﴿١﴾‏ عَنِ النَّبَإِ الْعَظِيمِ ‎﴿٢﴾‏ الَّذِي هُمْ فِيهِ مُخْتَلِفُونَ ‎﴿٣﴾‏ كَلَّا سَيَعْلَمُونَ ‎﴿٤﴾‏ ثُمَّ كَلَّا سَيَعْلَمُونَ ‎﴿٥﴾‏

“Kuhusu nini wanaulizana? Kuhusu tukio kubwa ambalo wanakhtalifiana. La, hivi karibuni watakuja kujua! Tena La! Hivi karibuni watakuja kujua!”

Waarabu wapagani hawakuamini kama kunakutokea kwa Qiyaamah na walichukulia kuwa haiwezekani. Walikanusha kwa sababu waliona kuwa binadamu akishageuzwa kuwa vumbi, haiwezekani mtu kumfufua.

Abdullah bin Abbaas (Radhiya Allaahu ‘anhuma) anasimulia kwamba wakati ayah za Quraan ulipoanza kushuka, Waarabu wapagani walikuwa wakitengeneza duara baina yao ili kujadili ayah hizo. Wakizungumzia wahyi na kuukosoa, khaswa wahyi kuhusiana na Qiyaamah (kufufuliwa na kuhukumiwa). Kwa hiyo, katika kujibu mijadala ya Waarabu wapagani, Allah Ta’ala aliteremsha surah hii ambamo Allah Ta‘ala alianzisha tukio la Qiyaamah.

Allah Ta’ala anaianza surah hii kwa kusema, “Kuhusu nini wanaulizana? Kuhusu tukio kubwa ambalo wanakhtalifiana. La, hivi karibuni watakuja kujua! Tena La! Hivi karibuni watakuja kujua!”

Neno “naba” limetajwa katika aya hii. Neno “naba” linamaanisha habari fulani. Hata hivyo, kwa mujibu wa Mufassireen (wafafanuzi wa Quraan), “naba” hairejelei kila habari, bali inarejelea baadhi ya habari muhimu au tukio kubwa. Hivyo, katika mada hii, Allah Ta‘ala anataja Qiyaamah kuwa ni tukio kubwa.

كَلَّا سَيَعْلَمُونَ ‎﴿٤﴾‏ ثُمَّ كَلَّا سَيَعْلَمُونَ ‎﴿٥﴾

La, hivi karibuni watakuja kujua! Tena La, hivi karibuni watakuja kujua!

Neno “kalla” ni la kupinga, na linamaanisha “kamwe, la hasha.” Katika aya hii, ina maana kwamba jambo hili haliwezi kueleweka kwa swali na majibu, au kwa majadiliano na mjadala. Ukweli wake watauelewa tu pale watakapokabiliana nao. Ni ukweli ambao hauna nafasi ya kuhoji, mabishano au kukanusha.

Qur’an Majeed inasema kwamba hivi karibuni watakuja kujua kuhusu hilo (na kauli hii limerudiwa mara mbili kwa ajili ya kutilia mkazo). Kwa maneno mengine, watakapokufa, watagundua hali halisi ya ulimwengu ujao. Kisha watayaona maovu ya Akhera kwa macho yao.

أَلَمْ نَجْعَلِ الْأَرْضَ مِهَادًا ‎﴿٦﴾‏ وَالْجِبَالَ أَوْتَادًا ‎﴿٧﴾‏ وَخَلَقْنَاكُمْ أَزْوَاجًا ‎﴿٨﴾‏ وَجَعَلْنَا نَوْمَكُمْ سُبَاتًا ‎﴿٩﴾‏ وَجَعَلْنَا اللَّيْلَ لِبَاسًا ‎﴿١٠﴾‏ وَجَعَلْنَا النَّهَارَ مَعَاشًا ‎﴿١١﴾‏ وَبَنَيْنَا فَوْقَكُمْ سَبْعًا شِدَادًا ‎﴿١٢﴾‏ وَجَعَلْنَا سِرَاجًا وَهَّاجًا ‎﴿١٣﴾‏ وَأَنزَلْنَا مِنَ الْمُعْصِرَاتِ مَاءً ثَجَّاجًا ‎﴿١٤﴾‏ لِّنُخْرِجَ بِهِ حَبًّا وَنَبَاتًا ‎﴿١٥﴾‏ وَجَنَّاتٍ أَلْفَافًا ‎﴿١٦﴾

Je! Hatukuifanya ardhi kuwa kama tandiko, na milima kuwa kama vigingi? Na tumekuumbeni wawili wawili, na tukaufanya usingizi wenu kuwa mahali pa kupumzika, na tukaufanya usiku kuwa ni vazi, na tukaufanya mchana kuwa ni wa kuchumia rizki? Na tumejenga juu yenu mbingu saba zenye nguvu; na tumeiumba taa inayo ng’aa (jua), na tumeteremsha kutoka kwenye mawingu maji kwa wingi, na tukatoa humo nafaka na mimea, na mabustani yenye mimea mizuri.

Katika aya hizi, ishara inaonyeshwa kuwa uwezo wa Allah Ta‘ala unaojumuisha kila kitu ambavyo ameviumba viumbe vya ajabu vya ulimwengu. Allah Ta’ala akielezea namna ambavyo aliumba ulimwengu na viumbe mbalimbali, Anadhihirisha uwezo Wake kwa mwanadamu na anathibitisha kwamba sio kama haiwezekani kwake kuuangamiza ulimwengu huu wote na kuuumba tena kwa mara nyingine.

Miongoni mwa viumbe mbalimbali, marejeleo maalum yanafanywa kwa uumbaji wa ardhi, milima, wanadamu, wanaume na wanawake, na kuundwa kwa hali zinazofaa kwa maisha ya binadamu, afya na harakati. Moja ya mambo yaliyotajwa katika suala hili ni fadhila ya usingizi.

Allah Ta’ala akizungumzia hii neema anasema:

 وَجَعَلْنَا نَوْمَكُمْ سُبَاتًا ‎﴿٩﴾

na tukaufanya usingizi wenu kuwa mahali pa kupumzika,

Katika aya hii, Allah Ta’ala anataja neno ‘subaat’. Neno ‘subaat’ linatokana na “sabt” lenye maana ya kukata. Usingizi ni kitu ambacho hukata wasiwasi na mivutano ambayo mtu anaweza kuwa nayo, na hivyo humpa mwanadamu mapumziko ambayo hayawezi kupatikana na kitu kingine chochote. Kwa hiyo, Mufassireen wanatafsiri neno subaat kama pumziko.

Usingizi ni chanzo kikubwa cha utulivu kwa viumbe vyote – kwa matajiri na maskini, kwa wasomi na wasiojua kusoma na kuandika, kwa wafalme na kwa wafanyakazi.

Zawadi hii ya usingizi inatolewa kwa wote kwa usawa. Ingawa matajiri wana kila kitu cha starehe majumbani mwao, kama vile vitanda, magodoro, mito n.k, lakini zawadi hii ya usingizi haitegemei njia hizi za starehe.

Mara nyingi, maskini, bila mto au matandiko au njia yoyote ya kustarehesha, hufurahia usingizi wa amani mahali popote walipo, huku nyakati fulani, matajiri, ingawa wana kila kitu cha kustarehesha, wanapatwa na usingizi kwa tabu na mahangaiko ya ulimwengu hadi hawawezi kupata usingizi mpaka watumie dawa za usingizi.

وَجَعَلْنَا اللَّيْلَ لِبَاسًا ‎﴿١٠﴾

na tukaufanya usiku kuwa ni vazi.

Katika aya hii, Allah Ta’ala anazungumzia kuhusu fadhila za usiku. Nuru ya mchana inapotoweka na usiku kuingia, mwanadamu kawaida huhisi usingizi. Wakati wa usiku, Allah Ta’ala anasababisha utulivu kuwepo pande zote na hakuna kelele na usumbufu. Hivyo basi, katika aya hii, Allah Ta’ala anamwonyesha mwanadamu kwamba hakumpa mwanadamu usingizi tu kama chanzo cha faraja, bali pia aliumba hali za kidunia wakati wa usiku ambazo ni nzuri na zinazofaa kwa usingizi ili usingizi wa mwanadamu usisumbuliwe katika hali yoyote.

Mbali na hayo, hali ya kulala ambayo Mwenyezi Mungu (subhaanahu anatoa) anamjalia mtu ni kwamba huletwa kwa wanadamu na wanyama wakati mmoja wakati wa usiku, ili wote wanalala kwa amani na kuna utulivu wa jumla uliofurahishwa wakati huo sehemu zote . Lau kungekuwa na nyakati tofauti za usingizi wa viumbe mbalimbali, amani na utulivu huu wa jumla haungepatikana.

Katika aya nyingine, Allah Ta’ala anaeleza kwamba kumpa mwanadamu fadhila kubwa ya usiku, ambapo mwanadamu anaweza kupumzika, ni kwa neema na uwezo wa Allah Ta’ala. Allah Ta’ala Anasema:

قُلْ أَرَأَيْتُمْ إِن جَعَلَ اللَّهُ عَلَيْكُمُ النَّهَارَ سَرْمَدًا إِلَىٰ يَوْمِ الْقِيَامَةِ مَنْ إِلَٰهٌ غَيْرُ اللَّهِ يَأْتِيكُم بِلَيْلٍ تَسْكُنُونَ فِيهِ ۖ أَفَلَا تُبْصِرُونَ ‎﴿٧٢﴾‏

Sema, “Niambie, ikiwa Mwenyezi Mungu (subhaanahu wata’alah) angeweka mchana juu yenu, ikiendelea hadi siku ya qiyama, mungu gani zaidi ya Allah Ta’ala, angekuleteni usiku ambapo unaweza kupumzika? je alafu hawaoni? ” (Surah Qasas v. 72)

وَجَعَلْنَا النَّهَارَ مَعَاشًا ‎﴿١١﴾

na tukaufanya mchana kuwa ni wa kuchumia rizki.

Pamoja na kulala, mwanadamu anahitaji vitu vingine vya maisha, kama vile chakula, vinywaji, mavazi, makazi. Kwa hili, mtu atahitaji kupata riziki ya Halaal kuweza kutimiza mambo haya ya maisha. Ikiwa ulimwengu ulikuwa na usiku tu na akuna mchana, na mwanadamu akaendelea kulala wakati wote, mwanadamu angewezaje kupata riziki yake na kutimiza mambo mengine ya maisha? Kwa hivyo, Mwenyezi Mungu (subhaanahu wata’alah) aliweka usiku kwa mwanadamu kulala, na akaweka mchana kwa mwanadamu kufanya kazi na kupata riziki.

وَأَنزَلْنَا مِنَ الْمُعْصِرَاتِ مَاءً ثَجَّاجًا ‎﴿١٤﴾

Na tumteremsha kutoka kwenye mawingu maji kwa wingi.

Neno “musiraat” ni wingi wa “musirah” ambayo inamaanisha “mawingu yenye mvua”. Aya hii inaonyesha kuwa mvua inashuka kutoka kwenye mawingu, wakati aya zingine zinaonyesha kuwa mvua inanyesha kutoka angani. Hata hivyo, hakuna mgongano kati ya aya hizi zote mbili, kwani mawingu yako angani. Kwa hiyo, katika aya moja, mvua ilikuwa ni sifa za mawingu, na katika aya nyingine, ilihusishwa na angani.